Í viðamiklu samstarfsverkefni, undir forystu BirdLife, var sjónum beint að mikilvægu fugla-hafsvæði sem er á stærð við Frakkland í miðju Norður-Atlantshafi. Það fékk svo stöðu verndarsvæðis í október 2021.

Svæðið er eitt það mikilvægasta fyrir sjófugla í Atlantshafinu og fyrsta sjófuglaþyrping af þessari stærðargráðu sem skráð hefur verið í úthöfunum. Staðsetningarsendar sem festir voru á 2,188 fugla af 21 tegund frá 105 mismunandi sjófuglabyggðum í 16 löndum við Norður- og Suður Atlandshaf sýna fram á að yfir 5 milljón sjófuglar halda til á þessu svæði og nýta það helst á veturna og á farleiðum sínum frá sumar og vetrarstöðvum, sumir árið um kring. Svæðið kallast NACES MPA - the North Atlantic Current and Evlanov Seamount.

Svæðið, sem er í NA-Atlandshafi og nær yfir tæplega 600,000 km2 í úthafi (utan nokkurrar þjóðar lögsögu), fékk stöðu verndarsvæðis í hafi samkvæmt OSPAR-samningnum í október 2021, en Ospar samningurinn er alþjóðlegur samningur um verndun Norð-Austur Atlandshafsins og er á ábyrgð umhverfisráðuneytisins. Þetta eru frábærar fréttir en á þeim tíma var sjávarbotninn undanskilinn, sem þýðir að hann var ekki tekinn með sem hluti af verndarsvæðinu. Við ásamt fleiri fuglaverndarfélögum og BirdLife Europe vorum með áróður fyrir því að aðildarlönd Ospar samningsins myndu greiða atkvæði með því að taka hann inn í verndarsvæðið og í júní 2023 fór það í gegn.

Hvers vegna er mikilvægt að vernda sjávarbotninn?

Vistkerfi sjávarbotns eru lykillinn að því að viðhalda fæðukeðjunni sem tegundir á svæðinu reiða sig á. Flæði vatns þýðir að vistkerfi sjávar - frá vatnssúlu til sjávarbotns - eru í eðli sínu tengd. Hverskyns breytingar á öðrum þessara tveggja þátta (t.d. af völdum mannlegra athafna) hljóta að hafa áhrif á og trufla hinn. Meðal gesta NACES svæðisins eru þekktar fuglategundir eins og lundinn, krían og haftyrðilinn.

En svæðið er ekki aðeins mikilvægt fyrir sjófugla. Undir yfirborðinu eru heimkynni mikils líffræðilegs fjölbreytileika sjávarlífvera. Svæðið er mikilvægt fyrir nokkrar tegundir í hættu eins og steypireyð, leðurskjaldbökur, „loggerhead“ skjaldbökur, túnfiska, beinhákarla, kóralla og djúpsjávarsvampa. Án verndaðs sjávarbotns er þetta athvarf náttúrunnar berskjaldað fyrir hættu af mannavöldum.

Sjávarbotninn undir verndaða hafsvæðinu NACES býr yfir miklum fjölbreytileika lífvista eins og sjávarstrýtunni Evlanov Seamount og neðansjávar öskjunni Mount Doom caldera. Þessi djúpsjávarvistkerfi gegna því mikilvæga hlutverki að styðja við botnlægar tegundir, svo sem kóralla, svampa og krabba, og frá þeim myndast næringarríkt uppstreymi sem styður við fjöldann allan af uppsjávartegundum svo sem túnfisk og hákarla og þjóna þar að auki sem uppeldisstöðvar fyrir hryggleysingja og fiska.

NACES hefur mikla möguleika á kolefnisbindingu.

Setlög í hyldýpum og lægðarsvæðum úthafanna innihalda 79% af kolefnisbirgðum sjávarsets í heiminum. Miðað við stærð NACES er líklegt að setið á staðnum sé umtalsverð kolefnisgeymsla. Verndun sjávarbotnsins mun stuðla að markmiði OSPAR um að draga úr loftslagsbreytingum og súrnun sjávar, m.a. með því að standa vörð um hlutverk sjávarvistkerfisins sem náttúrulegrar kolefnisgeymslu.
Í heimi þar sem náttúrunni á hafi úti er stöðugt ógnað af athöfnum manna, ofnýtingu náttúruauðlinda og loftslagsbreytingum er heildræn nálgun, sem tekur til heilla vistkerfa og tenginga þeirra, nauðsynleg.

NACES MPA OSPAR Commision hér má finna frekari upplýsingar
Brynja Davíðsdóttir sinnir þessu verkefni fyrir hönd Fuglaverndar en næsta skrefið er að gerð verði verndar- og stjórnunaráætlun fyrir þetta stóra svæði sem aðildarríki Ospar samningsins gangi að.