Lýsing
Húsöndin er einkennisfugl Mývatnssveitar, meðalstór önd með sérkennilegt höfuðlag. Í fjarlægð virðist steggur dökkur að ofan en ljós að neðan. Hann er með blágljáandi svart höfuð með úfinn hnakka og bratt enni, hvítur hálfmánalagaður blettur er milli goggs og augna. Hann hefur hvítan háls, bringu, kvið og síður, svart bak og afturenda og röð af hvítum doppum á axlafjöðrum.Vængir eru svartir með hvítum speglum og hvítum miðþökum.
Í felubúningi líkist hann kollu, en er með dekkra höfuð og gogg. Ungfugl er brúnn, blettur við goggrót er ógreinilegur. Kollan er með súkkulaðibrúnt höfuð, hvítan hálshring, dökkgráan búk og hvíta bringu, höfuðlag og vængmynstur svipað og á steggi. Stærðarmunur kynja er meiri en hjá flestum öðrum öndum.
Hvinur heyrist frá vængjum húsanda á flugi. Karlfuglinn er ákaflega aðsópsmikill og fjörugur í biðilsleikjum sínum, sem hann iðkar mestallan fyrri helming ársins. Hann helgar sér svæði á vatni og á oft í erjum við kynbræður sína. Er lipur sundfugl og heldur sig oft í talsverðum straumi. Húsöndin er félagslynd utan varptíma.
